| e | afk. est, (hij / zij) is |
| e, | afk. (met bovenliggende streep)(hij / zij) is |
| e of ex | afk. uit, afkomstig van de plaats ...... |
| eadem | afk. op dezelfde (bv dag) |
| eatenus | afk. tot nu toe |
| ebdem anno | in hetzelfde jaar |
| ebdem die | op dezelfde dag |
| ebdem instanti | op hetzelfde ogenblik |
| ebenbürtigkeit, ebenburt | van gelijke afkomst, gelijkwaardig |
| ébéniste | meubelmaker, schrijnwerker |
| Eboracum | York |
| ebreken | echtbreken |
| ebursator | betaalmeester |
| Ec | afk. Ecuyer, jonkheer |
| ecce deus adjuva me | 8e zondag na drie-eenheid |
| eccel dier | bloedzuiger |
| ecclesiæ | kerk |
| ecclesiæ denuntiatio | kerkelijke huwelijksaankondiging |
| ecclesiæ minister | dienaar van de kerk, predikant |
| ecclesiae sacramentis munita | voorzien van de kerkelijke sacramenten |
| ecclesiasticus | predikant |
| ecclesiastis, ecclesiastes | geestelijke, prediker |
| ecclia | afk. ecclesia, kerk |
| échafaud | schavot, maar ook onthoofding |
| écharper | doodslaan |
| echdis | hagedis |
| échevin | schepen, wethouder |
| echte begeven hebbende (ten) | is nu getrouwd met |
| echte verwect (in) | tijdens het huwelijk verwekt |
| echte-brief | verklaring van geen huwelijksbeletsels, voor een in het buitenland in het huwelijk tredende persoon |
| echtelieden | echtpaar |
| echteloos | niet door een wettig huwelijk verbonden |
| echteman | echtgenoot |
| echter | vogelvrijverklaarde, uitgebannen, verbannen |
| echtewijf | huisvrouw, echtgenote |
| echtkint | wettig kind |
| echtschap | huwelijk, verbonden in de echt |
| eclips | een gebrek |
| écu | Franse daalder |
| écu | wapenschild, maar ook borstschild |
| écusson | uithangbord |
| écuyer | jonkheer maar ook schildknaap |
| edelkint | wettig kind, |
| edelling | edelman |
| edende | eed afleggen |
| edentarius | tandenbreker, tandarts |
| edere, edidi,editum | uiten, uitgeven (b.v. van een boek) |
| edert | ieder |
| edict | gebod |
| edicto | openlijk bekend maken |
| edieren | uitgeven, uitvaardigen |
| edifficie | een gesticht |
| édit | bevelschrift |
| ee | huwelijk |
| Ee. | afk. op huw. akte, echtgenote van |
| eechout | eikenhout |
| eeden | beëdigen |
| eek | azijn, narigheden |
| eelleman | goede man, beste vriend |
| eelling | edelman |
| eelmaker | zeemleerbereider |
| eeltjes | netjes, edel |
| eenemae ('t) | te enen male |
| eenigsints | enigszins |
| eenlope | ongehuwd |
| eenmaal | ten slotte |
| eenre | ten eenen (....., ten andere zijde) |
| eensedele | kluizenaar |
| eensjes | een keer |
| eenveerdich | gelijk, b.v. met de zelfde straf te bestraffen |
| eenwinter | eenjarig |
| eerstcoops | uit de eerste hand |
| eertwinner, eerdtwenne | landbouwer, boer |
| eerverjaer | het jaar voor verleden jaar |
| eestaet | gehuwd |
| eeussel, eussel | omheinde droge zomerwei |
| effect | volmaaktheid |
| effenaer | weegschaal, bascule |
| effestucando resignare | door middel van de halm afstand doen |
| effigie | gelijkenis, beeld |
| eft | afk. enfant, kind |
| egaelijk | gelijk |
| egeen | niets |
| egge | heraldiekteken, rechtopstaande eg |
| eggich | wrang |
| eghte staat bevestigt | gehuwd |
| egli | afk. église, kerk |
| eglise | kerk |
| l'Eglise réformée évangélique | Christelijk .Gereformeerde kerk |
| ego | ik |
| égorgeur, égorgeuse, | moordenaar, moordenares |
| egsteen | hoeksteen |
| egtel | afk. eheluyden, echtelieden |
| egteluiden. | Echtlieden, gehuwden |
| ehel | afk. eheluyden, echtelieden |
| eheluyde | echtpaar, echtgenoten |
| eherenfeste | eerwaardige |
| ehevrouw | echtgenote |
| ei | aan haar, eraan, zij (meervoud) |
| eichs | elk |
| eidam | schoonzoon |
| eideshelfer | gezworene |
| eigenman | lijfeigenen |
| eijnsel, ensel | weegschaal |
| eik | heraldiekteken, rechtopstaande boom met meestal vergroot blad en eikels |
| eikel | heraldiekteken, vrucht van eik , weergegeven met dop en steel |
| Eindovia | Eindhoven |
| einhelich | eensgezind |
| einlasser | deurwachter, portier |
| einlegger | inlegger, kuiper |
| eins, einze, ans | oppervlaktemaat, 1 eins = 0,03 ha. |
| einsäckler | ontvanger |
| einspänner | stalknecht |
| eischtag | Aswoensdag |
| eisengräber | stempelsnijder |
| eisenhuter | helmmaker |
| eisenmeister | gevangenbewaarder |
| eius loco | in diens plaats |
| eius | zijn, van hem |
| eius | zijn, van hem, van haar, ervan |
| eiusdem, ejusdem | van dezelfde (maand) |
| ekelen | eikenbomen |
| EL | afk. Evangelisch Luthers |
| el, elle | lengtemaat, 1 el = ca 70 cm, oorspronkelijk de lengte van de onderarm |
| elapsus | afgelopen |
| elcx in haer regardt | ieder voor zich |
| eldir fatir (-mudir) | grootvader, (-moeder) |
| electie | verkiezingen |
| electuer | keurvorst |
| elegant | uitgesproken mooie.... |
| elegantie | schoonheid |
| eleman, elemal, elenbaas | beste kerel |
| elemosyna | aalmoes |
| elevare | grootbrengen |
| elevatio crucis | kruis verheffing, 14 september |
| éleveur, éleveuse, | veehouder, veehoudster |
| elewekse | vervloekte |
| elft | elf, ook boze geest |
| elftausend jungfrauen | elfduizend maagden, 21 oktober |
| elftwinninghe | leen waarvan de helft van de vruchten aan de leenheer, de andere helft aan de leenman toekwam |
| eligeren | kiezen |
| elocutie | uitspraak |
| eloquent | welsprekende, redenaar |
| elpenbeen | ivoor |
| elsene, elst | els, priem |
| eltkens | inhoudsmaat voor graan = ca 1,35 ltr. |
| eluderen | ontsnappen |
| em. afk. van emeritus | na volbrachte dienst ontslagen |
| embaumeur | lijken -balsemer |
| Embdae | Emden |
| emenderen | verbeteren |
| emeritus | na volbrachte dienst ontslagen |
| eminent | openbaar, helder |
| emisit spiritum | gaf de geest |
| emissio (secunda) | (tweede) druk |
| emissio | pestepidemie |
| emissus | uitgezonden |
| emit | koop, koopt |
| emittere | uitgeven |
| emmer | inhoudsmaat, 1 emmer = 1/4 vat, = 1/5 aam = ca 30 ltr. Ook gevonden Amsterdamse emmer = 2 gang = ca 14,7 ltr. In Gronin-gen en Drente ook oppervlaktemaat, 1 emmer = 1/6 gras =0,066 ha |
| empfängnis Maria | Maria's onbevlekte ontvangenis, 8 december |
| employeur | verwerker |
| empoisonneuse | gifmengster |
| emprisonner | gevangen zetten |
| emptor bladorum | korenkoper |
| emptor, -is | (in)koper |
| Emster | Amstel |
| encadreur | lijstenmaker |
| Enchusa | Enkhuizen |
| enckede (encel) | goed, juist |
| ende | en |
| enemaal ((t) | helemaal |
| enfant en tutelle | voogdijkind |
| enfant | kind |
| engelen | heraldiekteken, rechtopstaande meisjes figuur, met vleugels in tunica gekleed |
| engelfest | engelenfeest, 19 september |
| engelsschild | accoladeschild, kenmerkend zijn de sterk uitstekende bovenhoeken |
| engleburgt, englestad | hemel |
| enim | immers, namelijk, inderdaad |
| ennoyeus | geitenhoeder |
| enorme | ongeregeld |
| enqueste | onderzoek van waarheid verklaringen van getuigen |
| enseigne | vaandrig, ook uithangbord, vaan, vaandel, banier |
| ensel, eijnsel | weegschaal |
| ensevelir | begraven, in een lijkkleed wikkelen |
| ensorceleuse | heks, |
| ensorcellement | hekserij |
| ensoutané | zwartrok, paap, r.k. priester |
| entbieden | aanbieden |
| enterrement civil | niet.kerkelijke begrafenis |
| enterrement | begrafenis, maar ook begrafenisstoet |
| enterrer | begraven |
| entrepeneur | aannemer |
| enumeratie | nummering |
| envie | moedervlek, wijnvlek |
| envoyé, envoyée | afgezant |
| e.o. | afk. ex officio, van ambtswege, uit hoofde van zijn functie |
| eo | afk. eodem, zelfde |
| eo quod | te meer, omdat |
| eodem anno | in het zelfde jaar |
| eodem die | op de zelfde dag |
| eodem instanti | op hetzelfde ogenblik |
| eodem morbo | door dezelfde ziekte |
| eodem | door, in hetzelfde, op de zelfde dag |
| éolienne | windmolen |
| EPA | afk. Evangelisch Pharr-archiv |
| ephipparius | zadelmaker |
| ephorus | deken, opzieners, (huis) onderwijzer |
| epicedion | begrafenislied |
| epicedium | gedenkdicht |
| epidimie | besmettelijke ziekte |
| epilogatie | een besluit om een vroegere reden |
| epiphania | een openbaring |
| episcopal | is bisschoppelijk |
| episcopalis | bisschoppelijk |
| episcopus | bisschop |
| epitaaf | grafschrift, ook de gehele grafsteen met ornamenten versiersels en opschrift |
| épitaphe | grafschrift |
| epitaphie | een in een muur gemetselde grafsteen |
| epitaphium | grafschrift |
| epitaphius | grafrede |
| épithalame | bruiloftsdicht |
| epithalamium | huwelijkszang, bruidslied |
| epitoma | uittreksel |
| epos | heldendicht |
| epouse | echtgenote, gemalin |
| épousée | bruid, pas gehuwde vrouw |
| épouser une dot | om de centen trouwen |
| épouser | trouwen, door huwelijk verkrijgen |
| epoux | echtgenoot, gemaal |
| epulor | weelderig leven |
| equael, equalis | gelijk |
| équarrisseur | vilder |
| eques | ruiter, bereden militair, later ook ridder |
| equester | ruiter |
| equicida | paardenslager |
| equicius | paardenhandelaar |
| erant fuerunt | zij waren |
| erat | was |
| erchmeker | zemenmaker |
| erden | begraven |
| erdtrichsmesser | landmeter |
| ere | (bij graan) dorsvloer |
| eren | ploegen |
| erentfest, erentfeste | achtbaar, vaak gevolgd door wijse, edele bijsondere |
| erfachtig | volgens het erfelijk recht, erfelijk |
| erfachtigheid | erfdeel aan vaste goederen |
| erfbrief | bij erfenis bewijs van erven |
| erfceys | erfrecht |
| erfclage | aanklacht met betrekking tot een onroerend goed |
| erfcollator | door vererving verkregen bevoegdheid als hoofdbestuurder benoemde (collaties) te doen |
| erfcommer | erfelijke rente |
| erfcoren | erfrente te voldoen in graan |
| erfcusten | verbintenis op een erf gevestigd, ook custinge van erven |
| erfdeel | wat iemand als zijn deel uit een nalatenschap toekomt of wat hij als zodanig ontvangt bezit dat iemand door erfenis verkregen heeft of verwerft |
| erfdeling | deling van een erfenis |
| erfdienstbaarheid | dienstbaarheid die op een erf rust erfdienstbaarheid is een last waarmede een erf bezwaard is, tot gebruik en ten nutte van een erf, het welk aan een andere eigenaar toebehoort |
| erfdrager | iemand die het erf bezit, de naakte eigendom bezit tegenover de tochtenaar die de opbrengst geniet |
| erfhavelijc goet | aangeërfd roerend goed |
| erfhure | erfpacht |
| erfhuus | boedel die nog verdeeld moet worden |
| erfmagescheit | toewijzing van erf aan de verschillende magen van dezelfde erflater boedelscheiding met betrekking tot grondbezit |
| erfschatter | schatter van vaste goederen |
| erfscheder erfscheider, | landmeter, rooimeter, grensbepaler, persoon die de grenzen van een grondbezit vaststelt |
| erfscheiding | afpaling van vaste goederen verdeling van een nalatenschap |
| erfside | de zijde waarvan een goed aangeërfd is |
| erft | herfst |
| erftins, erftijns, erfftijns | vaste uitkering uit een onroerend goed te betalen aan de eigenaar het goed dat tegen zulk een uitkering wordt uitgegeven heet dan erftingsgoet |
| erfuiting | regeling voor de verdeling van de nalatenschap |
| erfve | onroerend goed, alle niet leengronden |
| erfvelijke rente | erfrente, vaste rente |
| erfvenesse | gerechtelijke inbezitstelling van onroerend goed |
| erfvoogdijen | het opvolgen door de zoon als voogd, hoewel het niet erfelijk was. |
| ergastularius | gevangenenbewaarder |
| ergenlist | arglist |
| ergot | moederkoorn |
| ergotisme | vergiftiging met moederkoorn een (giftige schimmel op graan), kriebelziekte |
| ergwanen | argwaan |
| erhalen | verhalen, terugvorderen |
| erimita | kluizenaar |
| erisipel ate | door het St.-Antoniusvuur |
| ermitage | afgelegen woning |
| ernstlijck | ernstig, |
| errant | zwervend |
| erresen | ontstaan |
| error juris | rechtsdwaling |
| erruer | hij die dwaalt |
| erschenen | verschenen |
| erselmaant | oktober |
| ertsitter | heelmeester |
| eruginator | zwaardslijper, wapensmid |
| erve | vast goed in tegenstelling tot leengoed |
| erveloot | erfdeel |
| erven ende onterven | iemand de eigendom van iets toewijzen en een andere ervan vervallen verklaren |
| erver | eigenaar |
| erweißer | erwtenhandelaar |
| es en sij | tenzij |
| Es. | afk. op huw. akte, echtscheiding |
| escopette | donderbus |
| esellade | houtmaat van 16 stukken hout |
| esmeroud | smaragd |
| esquadron | afdeling soldaten |
| essch | bouwland |
| esse | zijn |
| essum | ik ben |
| est | (hij/zij) is |
| est | oost (richting) |
| estafette | ordonnans, koerier |
| esterichter | leem vloerenmaker |
| estomihi | zondag voor de vasten |
| estrik | vloertegel van gebakken klei |
| estropier | radbraken |
| et | en, ook etctera |
| et aliis | en andere |
| Et. afk. op huw. akte | echtgenoot van |
| etc. | afkorting voor het slecht Nederlandse enzovoorts |
| été | zomer |
| etelkoren | koren voor eigen gebruik |
| ethyke | longtering |
| etiam | ook |
| étole | bontstola |
| etteswanne | overledene, wijlen |
| euler, eulner | kuiper |
| eunjer | tovenares, maar ook teer lief, schalks |
| eurtjen | uurtje |
| ev | afk. en vie, in leven |
| ev. | afk. evangelisch |
| ev. luth. | afk. evangelisch Luthers |
| ev. ref. | afk. evangelisch Reformiert |
| evel | gebrek, |
| evenboerticheit | van gelijke stand |
| evene | zwarte haver, ruwe haver, rouwe haver |
| evenen | haver |
| evenenmeel | hamermeel |
| evenenschoof | haverschoof |
| eveninghem, eveninge | waag, bascule, stadswaag |
| evenmate | maat voor haver en andere granen |
| evenrente, evenschult | schuld of rente in haver uit te betalen |
| evenschoof | haverschoof |
| evensester | een bepaalde maat voor haver |
| eventaag | onafgebroken, langdurig |
| evitieren | vermijden, ontgaan, ontwijken |
| e vivis abiit | overleed, uit de levenden gegaan door overlijden |
| e vivis discessit | overleed, uit de levenden (uit elkaar gegaan) door overlijden |
| e vivis excessit | overleed, weggegaan uit de levenden door overlijden |
| e vivis migravitt | overleed, uit de levenden weggegaan naar het hiernamaals door overlijden . |
| e vivis obiit | overleed, uit de levenden weggegaan door overlijden |
| évoccaon | afk. évoccation, het oproepen, het bezweren |
| ewech | weg |
| ex | kind van |
| ex | uit, afkomstig van, tengevolge van, op grond van |
| ex altera | anderzijds, grenzend aan, langs de andere zijde |
| excl | afk. excellentie |
| ex debilitate senectus | wegens seniliteit |
| ex dictis dicendis | uit hetgeen gezegd is en gezegd moest worden |
| ex eodem morbo | tengevolge van dezelfde ziekte |
| ex febri(s) | door koorts |
| ex fluxa sanguinis | door een bloeding |
| ex fornicatione conceptus | uit onwettige verhouding geboren |
| ex gratia | bij wijze van gunst |
| ex hac misera vita decessit in Domino | ging van dit droevige leven naar de Heer |
| ex hac vita ad aeternam transivit | ging over van dit leven naar het eeuwige |
| ex hac | van hier, van deze, uit onze (parochie) |
| ex hoc | van hier, van deze, uit onze (parochie) |
| ex ictu equi | getroffen door een paardenhoef |
| ex longa infirmitate | tengevolge van een lange ziekte |
| ex maligna febri | ten gevolge van een kwaadaardige koorts |
| ex nomine officio | ambtshalve afwijzende |
| ex offcio | ambtshalve |
| expssemet | afk. expressement,uitdrukkelijk, nadrukkelijk |
| ex primo thoro | uit het eerste (huwelijk) bed |
| ex quo | uit hetwelk, bv uit dit huwelijk |
| ex secundo thoro | uit het tweede (huwelijk) bed |
| ex tabe, ex tabbe | door tering |
| ex testamento | op grond van een testament |
| ex thoro illegitimo | uit een onwettige verbintenis |
| ex una | grenzend aan, langs de zijde, enerzijds |
| ex variolis | wegens pokken |
| ex voto | ten gevolge van een belofte |
| ex vulnere | door een wond |
| exactor | belastinginner |
| exaggeratie | een vergadering |
| exaltatio | kruis verheffing, 14 september |
| exalteren | verheffen |
| exame | een ondervraging |
| examinatio | ondervraging |
| examinatoir | dienende tot ondervraging |
| examineren | ondervragen |
| exaudi | 6e zondag na Pasen, ook 4e na Drievuldigheid |
| excavatie | het uithouden |
| excaveren | uithouden |
| excelleren | te boven gaan |
| excenderen | buiten zinnen raken |
| exceptie declinatoir | uitzondering/ tegenwerping, verweer procesloop op te schorten |
| exceptie dilator | vertragend uitstel |
| exceptie peremptoir | onherroepelijk laatste (beslissende) tegenwerping |
| exceptie | verweerschrift, tegenwerping in rechte |
| exceptien | verweren, uitzonderingsgronden |
| excertitie | bezigheid |
| exces | overdaad |
| excijnsloodje | stukje gemerkt lood, teken dat de accijns betaald waren |
| excijs | accijns |
| excipieren | uitzonderen |
| excissus | weggehaald. (b.v. kind uit de baarmoeder gehaald tijdens de geboorte) |
| exciteren | verwekken |
| exclamator | omroeper, venter |
| excluderen | buitensluiten |
| exclusijf, excluus | onbegrepen, buitengesloten |
| excommissione pastoris | in opdracht van de pastoor |
| excommunicereren | uitsluiten, verbannen |
| excoriator | leerlooier, vilder |
| excudere, excudi, excusum | drukken (van een boek b.v.) |
| excusare | verontschuldigen |
| excusatie | niet schuldig verklaren |
| executeren | het uitoefenen van zijn ambt, zijn werk doen, een vonnis uitvoeren |
| exécution capitale | terechtstelling, executie |
| exempel | voorbeeld |
| exemt | er uit genomen |
| exequiae | uitvaart |
| exerceren | bezig houden |
| exercitiegenootschap | een militaire organisatie of vrijkorps, opgericht op initiatief van de patriotten. doel, bewapening van burgers voor verzet tegen het Oranjegezinde leger en schutterijen |
| exeuntium sacramentis. munitus | voorzien van de sacramenten der stervenden |
| exeuntium | uitgaan, verlaten |
| exhaustus | uitgeput |
| exherederen | onterven |
| exheridatie | onterving |
| exhibere | uitgeven |
| exhiberen | vertonen, inschrijven, voor de dag brengen, aanbieden, vertonen |
| exhibitum | getoond, uitgeven |
| exhortatie | vermaning |
| exhorteren | vermanen |
| exigentie | vordering, eis |
| eximius ac doctissimus | de hoogachtbare en geleerde heer |
| eximius | voortreffelijk |
| exire, exii, exitum | uitgaan, verlaten |
| exitus | dood |
| exkrement | uitwerpsel |
| exnunc | vanaf nu |
| expectatio | verwachting van Maria, 18 december |
| expensum | uitgave |
| expirare | de laatste adem uitblazen |
| expiratie | afloop |
| expiravit | hij blies de laatste adem uit |
| expliceerende | uitleggende, verklarende |
| exploict | daad |
| exploictier | deurwaarder |
| exploitation | bedrijf |
| expositus/a | vondeling (e) |
| expresselijk te renuntiëren | uitdrukkelijk er van afzien |
| expressus, expresselijck | uitdrukkelijk |
| exsequiae, exequiae | uitvaart |
| extimeren | taxeren, schatten een vonnis lichten |
| extinctus | overleden |
| extirperen | met wortel en al uittrekken |
| extra ordinaire | buitengewoon, bijzonder |
| extra portam | buiten de (stads)poort |
| extra | buiten |
| extracten uit de personele responsiven | uittreksels uit de persoonlijke verhoren |
| extrahieren | uitrekken, |
| extra.légal, extra.légaux | onwettig |
| extra.muros | buiten de stadsmuren liggend |
| extraneus | vreemdeling , van buiten |
| extrema unctio | laatste oliesel |
| extrême onction | laatste oliesel, heilig oliesel |
| extremis (prae)munitus | voorzien van de laatste sacramenten |
| extremis momentis | in zijn laatste momenten |
| extremis rebus | in uiterste nood |
| extremis. sacramentis refectus, | afk.S.R.E, gesterkt door de laatste sacramenten van de H. Roomse Kerk |
| extremus | laatst, uiterst |
| extunc | sindsdien |
| exulant | vluchteling door zijn geloof |
| exurge | 8e zondag voor Pasen |
| eyscht | eist, eisen |
| ezelskop | heraldiekteken, kop van ezel met lange oren |