(zie ook letter C) | |
k, kl | afk. calende, kalender |
kaak | schandpaal |
kaakkalaar | snoever, opschepper |
kaakster | vrouw die veel praat |
kaal | arm |
kaalkin | melkmuil |
kaarsnis | nis in muur, vaak bepaalde de zijde waarin de nis was aangebracht wie de eigenaar is |
kaasjager | schooier |
kaay | kei |
kabas | mand |
kabuzenbauer | koolteler |
kadaster | grondbeschrijving register van alle gronden en onroerende eigendommen in een land, voor berekening van de te heffen belasting bureau van het kadaster waar plannen en kaarten, benevens schattingsregisters en documenten bewaard en bijgewerkt worden |
kadasterlegger | legger voor de omslag der kadastrale belasting |
kadastraal | tot het kadaster behorende, kadastrale omschrijving, kadastrale plans |
kadastreren | kadastrering, het meten en in kaart brengen van alle onroerende goederen, kadastraal inschrijven, volgens het kadaster omschrijven |
kaenpe, kennep, kemp | vlas, hennep |
kaerdemaker | wolkammenmaker |
kaerdewolle | gekaarde wol |
kaether | soort keuterboer, meestal zonder marktrecht |
kaiserkirmes | 3e zondag in oktober. Door Josef IIe als algemene kermisdag in het land aangewezen |
kalenden | 1e van de maand in de oud Romeinse kalender |
kalkere | pleisteraar, stukadoor, witkalker |
kalkoen | heraldiekteken, omgebogen einden van een hoefijzer |
kaltschmied | koperslager |
kamergang | stoelgang |
kammelot | stof van dierlijk haar |
kammerjungfer | kamernier |
kamp | afgeperkt stuk grond |
kan | inhoudsmaat voor natte stoffen, 1 kan = 80 -112 kan per aam = 1,4 -2 ltr
inhoudsmaat voor graan 1 kan =1/64 zak heraldiekteken, kan met oor en tuit |
kandelmeß (lichtweih) | 2 februari |
kandler | tinnegieter |
kanefaßweber | kunst katoenwever |
kangsen | dobbelen |
kanjel | dakgoot |
kanteel | tanding van een borstwering aan bovenzijde torens en muren |
kantijn | kanten stof |
kanton | heraldiekteken, vrij kwartier op schild |
kapelani | huis voor zelfstandige huisvesting van de kapelaan |
kapitein | ambtenaar, belast met het landbestuur tijdens afwezigheid van de graaf, ook drost, mamboor, seneschalk genoemd |
kapittel | college van geestelijken dat gezamenlijk de zielzorg in een parochie uitoefent. hoofdstuk van een reglement. adviescollege van de bisschop |
kapittelkerk | hoofdkerk in het werkgebied van het kapittel |
kapoen | besneden haan, vetgemeste haan |
kapoenen | castreren |
kappoot | mantel |
kapproen | muts, kap |
kapstok | zotskap |
kapucijn | monnik, heraldiekteken, monnik in bruine pij |
karbonkel | versterking op een schild |
karcher | vervoerder |
karel | kerel |
karfreitag | goede vrijdag voor Pasen |
karinghe | braaknijging |
karmozijn | karmijnrood |
karnel | kolonel |
karolusguldens | betaalmiddel, 1 Carolusgulden = 20 stuivers kwam voor in 2,94 gram goud en in 23,72 gram zilver. In gebruik omstreeks 1540 |
karrenman, karman, kareman | voerman van een bespannen kar, ook. rondventer in de veenderijen, en ook boer met slechts één paard, waarmee hij zich verhuurt. |
karspell | kerkdorp, kerspel, parochie |
karssavondt | 24 december |
karteldarm | kronkeldarm |
karwoche | de week voor Pasen |
kasjak | lange overjas |
kastimentshuyge | huisje waarin men voor straf werd opgesloten |
kastorie | bevergeil |
kateile, kateele | levende have, het vee, maar ook roerende goederen, de inboedel |
kauderer | vlashandelaar |
käufler | opkoper |
kavel | perceel, portie van een nalatenschap, partij, lot |
kavelaar | hij die de verdeling der loten doet |
kavelbrieven | akten met beschrijving van eigendommen bij echtscheiding |
kavelen | verkavelen, in kavels scheiden, in percelen verdelen, in loten verdelen, in partijen verdelen |
kavelen | loten, een lot trekken |
kaveling | het kavelen, verkaveling, bij kaveling verkopen, in loten verdelen |
kaviller | vilder, beul |
kawertin | woekeraar, wisselaar |
kebse (pellex) | bijvrouw, liefdesverhouding |
kechtken | jongetje |
keel | rood |
keeldarm | luchtpijp |
keerne | karnton, ook ton, vat |
keert | sla om |
keete | loods, schuur,armoedig huisje, klein huisje , huisje |
kegel | onwettig kind |
kegelaer | oorlogswerktuig, soort blijde, stenen en keienwerper |
keiacker | slecht stuk landbouwgrond met veel keien |
keisers | een vrij grove lakenstof |
keistrinc | grondstuk met veel stenen in de grond |
keldeneer, keldenaer | kelder |
kelderie | werkzaamheden van de keldermeester |
keldermont | keldertoegang aan de weg met valluiken |
kelle | waterloop bij een watermolen |
kelnear | kelder |
kelner, kellenaar | met de zorg van de voorraad in de kelder belast |
kemenade | verwarmbare kamer, kamer met eigen schoorsteen |
kemeneye, kemeneie | schoorsteen, schouw, stookplaats |
kemp | vlas, hennep |
kempster | vlaskamster |
kennef | beugel bij vee om weglopen te voorkomen |
kennen | bekennen, verklaren |
kennesse | doen boodschap overbrengen |
keper | heraldiekteken, balken in vorm van een dak |
kerckelijck getuiygenisse | kerkelijke attestatie |
kerckfogden | kerkvoogden |
kerckgeregtigheid | de aan de kerk toekomende vergoeding |
kerckghebodt | openbare afkondiging in de kerk |
kerckmeyster | functionaris belast met het beheer van de plaatselijke kerkelijke goederen |
kerckweten | in de kerk afgekondigd |
kerfstok | stok waarop door kerfjes of insnijdingen aangewezen wordt, hoeveel (b.v. broden) de houder van de kerfstok op krediet gehad had |
kerfzaag | grove boomstammenzaag |
kerkenraet | kerkenraad |
kerkfabriekraet | kerkenraad |
kerkzegels | uitgaande brieven werden voorzien van kerkzegels als waarmerk |
kerseghieter, keersgieter | kaarsenmaker |
kerselare | kersenboom |
kersemakere | kaarsenmaker |
kerspe | fijn lijn gewaad |
kerspel | dorp, kerkdorp, parochie |
kerstael | kristal |
keßler | ketelmaker |
ketelbuter | ketelhersteller |
ketelspijs, ketelspyse | geelkoper |
ketenwerckers | wevers |
ketikyn | kettinkje |
ketter, ketterschen | persoon die de officiële leer van de kerk niet erkende, afvallige |
keurboeck | register waarin vermeld alle keuren en verordeningen van stad |
keuren | kiezen, keuze |
kevesch | buitenechtelijk, onecht |
keveschen | overspel plegen, buitenechtelijke liefde bedrijven |
kiekijn | kuiken |
kiep | mand van marskramer |
kiepkerels | marskramers |
kind | vaak in begraafboek als aanduiding van een doodgeboren kind, zonder voornaam begraven met alleen de naam van de vader en soms de moeder |
kinderen van getrouwden bedde | wettige kinderen |
kinne | bloedverwant |
kinnetje, kimmetje, kin | inhoudsmaat, 1 kinnetje (natte) stoffen bv boter = 1/4 ton, bij (droge) stoffen als aardappels en fruit ca 1/8 ton |
kinsfolk | familie |
kkk | afk. kerkelijk(e) |
klad, kladde | voorlopig ontwerp van een geschrift |
klagansager | doodbidder, aanzegger van overlijden |
klampferer | blikslager |
klapperman, klepperman | nachtwaker met klapper of klepper. Gaf elk uur de tijd aan. |
klaringe | verklaring, beslissing, vonnis, uitspraak |
kleiber | leem vloerenmaker |
kleinböttcher | potten / bekermaker |
kleremacher | beenderas brander voor het goud en zilver smelten |
klet | jak met korte mouwen |
klimmend | heraldiekteken, als een dierfiguur op de achterpoten staat |
klingelbuidel | collectezak aan lange steel. Vaak voorzien van een belletje om slapende kerkgangers wakker te maken |
klippkrämer | klompenhandelaar |
kloostermop | baksteen uit de middeleeuwen, afm. ca 30x15x7-8 cm |
klotermelk | gestremde melk |
knaap | vrijgeboren jongeling, kon na opleiding tot ridder geslagen worden |
knechten | vaak zijn hiermee soldaten bedoeld |
knelinghe | kniebedekking |
kneveler | bier uitrijder |
knie | graad van bloedverwantschap |
kobaltblauw | heraldiekteken, kleur, ook lazuur en nassaublauw genoemd |
koegelkap | mantelkap |
koegras | Friese landmaat. Letterlijk de hoeveelheid land die nodig is voor een koe (ca.½ ha) |
koehooi | de hoeveelheid hooi die nodig is voor een koe, diverse afmetingen gevonden ca 14x7x7 voet = ca 2500 kg vers of 2000 kg droog hooi |
koekernoot | bedrogen echtgenoot |
koemis | koemest |
koeryser | merkijzer, voor het aanbrengen van een merk of keur op een voorwerp |
koeven, koewei | oppervlaktemaat, ca 300-400 vierkante roeden = ca 0,4-0,65 ha, ook gevonden 2 morgen |
koeweyden | weilanden |
koeybeesten | koeien |
kofferen | in een koffer doen |
kogler | kunstenaar, goochelaar |
kognat (cognatus) | bloedverwantschap in de vrouwelijke lijn |
kohier | een staat van in een bepaalde periode te innen belastingen |
kolde | oude |
kolken | kolk, maar ook doorbraak in dijken |
kolrijdster | heks |
koman | koopman |
kombaars | deken |
kome | koopman |
komsenilje | scharlakenkleurige verf |
koningsroede | lengtemaat, 1 koningsroede = 3,91 m1 |
konkelleen | vrouwenleen, leengoed dat ook aan vrouwelijke erfgenamen kon overgaan |
konkubine | bijvrouw van een gehuwde man |
konnubium | huwelijk |
konsanguintät | bloedverwantschap |
konvoybiljet | begeleidingsbrief |
kooien | copuleren |
kookpot | heraldiekteken, pot in aanzicht met 3 voeten en 2 oren, soms met hengsel |
koopmansschappen | koopmansgoederen, handelswaar van een koopman |
kop, kopmaat | inhoudsmaat voor droge goederen, 1 kop = 1/4 vat = 4,7 ltr |
kopergoud | messing |
kopulation | huwelijksvoltrekking |
kopzaad, kopse,kopsend | oppervlaktemaat, 1 kopzaat = 1/4 lopenzaat = 12 vierkante roeden |
koren | braken, overgeven |
korf | inhoudsmaat voor fruit 1 korf = .... ltr. |
korf | lengtemaat, 1 korf = 0,5-0,6 m1 |
kornel | kolonel |
kornuit | hoorndrager, makker |
kors | kersttijd |
korssemeister | bontwerker |
korstijd | kersttijd |
körtzner | bontwerker |
kossäten | landarbeider |
kost doen | eten geven |
kostelijcken | duurder |
KPA afk. | Katholisch Pharr-Archiv |
kr. afk. Kreis | regio |
kraamkint | pasgeboren kind, meestal de aanduiding voor doodgeboren |
krämper | opkoper |
krancken | zieken |
kranckheiden | ziekten |
krancklijken | ziekelijke |
krankgeluk | ongeluk |
krasser | penis |
kräuter weihe | dag voor de gewassen, 1 augustus |
krebbe | vuilnisbak |
Kreis | regio |
Kreisler | graanhandelaar |
kreitsdag | landdag |
kretscher | waard |
kreuzerfindung, kreuztag im mai | kruisvinding, 3 mei |
krewend | gillend, schreeuwen |
kricht | krijgt |
kriebelziekte | ergotisme, vergiftiging met moederkoorn, een op vochtige gronden voorkomende uitwas bij graansoorten, vooral aan roggearen, die een giftige werking heeft b.v. brood gebakken van graan dat moederkoorn bevat kan de ziekte veroorzaken, het kriebelend gevoel in het lichaam kan verlamming, blindheid en zelfs de dood tot gevolg hebben |
kriek | kers, ook het achterste |
krijg | oorlog |
krijgskeur | dienstplicht |
krimp | insnijding, inspringend muurwerk |
krocht | hoge zandgrond, hoog gelegen akker |
kroes | inhoudsmaat, 1 kroes = 1/120 ton = 1,4 ltr. ook bekend als pullemaat |
kroosheemraden | vertrouwensmannen binnen een dorp, zij zorgden voor de wegen ,sloten en dijken |
kruder | kruidenhandelaar |
kruf | hoerenkast, kroeg |
krugbäcker | pottenbakker |
Kruis rixdaelder | betaalmiddel, patagon |
kruis | Vlaamse inhoudsmaat voor droge kalk, ca 1733 ltr, later ook 10 hl. |
kruisschepel | inhoudsmaat bij graan, 1 kruisschepel = 2 mud = ca 29-34 ltr. |
Krulkruis | heraldiekteken, ankerkruis met spiraalvormige ombuiging aan de uiteinden |
kuamp | komt |
kummer | kuiper |
kumper | verfknecht |
kundschaft | oorkonde die de ambachtsgezellen van de patroonsvereniging (gilden) van de stad waar zij gewerkt hadden uitreikten |
kunkelmacher | spinrokmaker |
kunkelmagen | bloedverwanten uit de vrouwelijke lijn (kognaten) |
kürbenzeiner | korvenmaker |
kurkeler | klompenmaker |
küster | landmeter |
kwart | inhoudsmaat voor natte stoffen, 1 kwart = 3/4 kroes = 1,05 ltr graanmaat, 1 kwart = 1/4 meuken, Voor overige vaste droge stoffen ook de naam kwartier gebruikt |
kwartier | deel van een provincie of gewest |
kwartier | lengtemaat, 1 kwartier = 1/4 duim, ook gezien 0,25 cm. inhoudsmaat, speciaal voor koren en zout graanmaat, 1 kwartier = 1/4 meuken, 1/4 lopen, 1/4 achel, 1/4 maat droge stoffen, 1 kwartier = 1/4 honderd. een kwartier was ook weer onderverdeeld in groot kwartier, = 24 vat of 96 maat en klein kwartier = 6 vat of 24 maat |
kwartieren | indeling van een schild |
kwartierstreep | heraldiekteken, als een vrij kwartier gelijk gekleurd is als het schild word dit afgescheiden door een dunne lijn |
kwelijzers | duimschroeven |