M | afk. 1000 |
M | afk. meter |
M | afk. moeder, ook vaak doopheffer / Meter |
M | afk. monsieur, mijnheer, meneer, (de) heer |
M | afk. municipaliteit,gemeentebestuur, Burgemeester en Wethouders |
M. | afk. Magistor, meerdere, academisch geschoold persoon |
M | afk. marraine, meter, doopmoeder |
m | afk. mater, moeder |
m.ria. | afk. manu propria, eigenhandig |
maaien | doorklieven |
maalder | schilder |
maandeel | maandsoldijbrief |
maankop | slaapmiddel |
maatje | inhoudsmaat, meestal bij graan, 1 maatje = 2 spint, maar ook 1/8 spint |
mabersteen | marmer |
mac | afk. maçon, vrijmetselaar |
macellarius macellio, mactator, macello | slager |
machenare | metselaar |
machtbrief | volmacht |
machte | lies, schaamdelen |
machytsch | metselwerk |
macies | magerheid, schraalheid |
maddach | een volle dag maaien als verplichting opgelegd |
made, maet, meet | weiland, hooiland ook een landmaat |
madebeemt, madevelt | weiland, hooiland |
madelaere | beheerder, .ste, bestuurder, .ster, bestuursambtenaar |
mader | maaier |
maderijn | ahornhout |
madesloot | afscheidingssloot tussen twee landerijen |
mae | hooiland, Made |
maecbrief | testament |
maechscheidt | boedelscheiding |
maechswage, maegswager | aanverwant |
maecmaker, maecsman | huwelijksmakelaar |
maecsel | een roerende of onroerende zaak die door de rechter kan worden verkocht ter voldoening van een schuld |
maeg, maech, | verwant |
maegdaer | ongehuwd, jonge man |
maeghedelinghe | boedelscheiding |
maegschap | verwantschap |
maegsibbe | bloedverwantschap |
maegsoene | deel van het zoengeld dat betaald wordt als schadeloostelling bij een doodslag of ernstige verwonding |
maegtale | graad van bloedverwantschap |
mael | rechtshandeling |
maelboom | boom die een grens aangeeft |
maeldery | maalrecht |
maeldrager | postbode, koerier |
maelge, maelgie, maille | gesp, ring, haak om iets mee vast te maken, ook een penning met een waarde van een halve penning |
maelgelt | belasting op het gemalen graan voor de bierbrouwerijen |
maelgelt, maelloen | maalloon |
maelgenier, maeldenier | marskramer voor kleine voorwerpen van metaal |
maelget, malget | houten hamer |
maelgetter | krijgsman met een strijdhamer |
maelloot | loodje, als vergunning om te malen |
maelpegel | merkteken voor het waterpeil bij watermolen |
maelslot | slot op een kist |
maenboec | registerboek waarin de schulden staan genoteerd |
maenbrief | dagvaardiging, soms ook schuldbekentenis |
maendach | maandag |
maenen | vragen om een vonnis aan schepen of leenmannen tijdens recht zitting |
maennesse, manisse | dagvaardiging |
maent | maand |
maerleput, maerlepit | mergelput |
maerte, marte | dienstmeid |
maerten | de werkzaamheden van een dienstmeid |
maertse | grens |
maetgelt | meetrecht |
maetsman | metselaar |
maeybempd | maailand |
maeydagh | maaidag |
maeyen | maaien |
mag. afk. Magistor | meerdere, academisch geschoold, meester |
magelein | marjolein |
Magensche | Mainz |
magister | meester, leraar, meerdere, |
magister civium | burgemeester |
magistri | van de aanvoerder, meester |
magnus | groot |
magnus magister | grootmeester |
magschaft | bloedverwantschap |
magus | tovenaar |
maia, maii | mei |
maige | bloedverwant |
mainplevie | een recht van de man door het huwelijk waardoor hij heer en meester wordt van al de roerenden en onroerende goederen, de inschulden en acties van zijn vrouw |
mainten | afk. maintenant, nu, thans, op dit moment |
mainteneren | handhaven, standhouden |
maion | afk. maison, maison, huis, woning, gebouw, tehuis |
maiseel, maiseele | vleeshal |
maius | mei |
majeur, majeure | meerderjarig (e), volwassen (e) |
majorennis, maiorennis | meerderjarig |
majores, maiores | voorvaderen, voorganger, voorouders |
makagie | beschikking bij uiterste wil, legaat |
makelaar | tussenhandelaar |
maladrie, maladerie | hospitaal |
malcanderen | met elkaar |
malder, molder, molt | inhoudsmaat, speciaal voor graan, 1 malder = 1/22 last, ook gezien 1/18 last en 2 mud en 1/4 mud. Ook was er een kleine Gelderse malder = ca 125 ltr. en een grootte Gelderse malder van ca 137 ltr. |
male | reistas, valies |
maleren | in kleur borduren |
malerie | het recht op het malen van het graan in een bepaald gebied, een soort banrecht |
Malgetten | met een houten of loden hamer slaan of bekloppen |
maligna febri | door een kwaadaardige koorts |
maligneeren, | met kwade trouw |
malkanderens gesigte (in) | tegen over elkaar, elkaar aanziend |
malleator | ijzersmid |
malt | mout |
malversatie, malversare | slecht beheer, ambtsontrouw, ontrouwe waarneming van een bediening, verduistering van gelden |
mam | vrouwenborst |
mamburnus | regent, voogd |
man | afk. manouvrier, dagloner |
manbaar | huwbaar |
manbode | gerechtsbode aan het feudaal leenhof |
mancamer | leenhof |
manckaert | manke, kreupele |
mancorn | diverse soorten koren ondereen gemengd |
mandach | gerechtsdag |
mandaet | lastbrief, bevelschrift |
mandament | bevel, bevelschrift. |
mandeel | het aan een bepaald iemand toekomend deel |
mandel | aantal stroschoven, soms 12 soms 16 |
mandemakere | mandemaker |
mandrita | herder, monnik |
mane | (s morgens vroeg, vroeg in de morgen |
manedach, maensdach | maandag |
maneet | leenmans eed, leeneed |
maneit, manheit | de tijd van een man tussen zijn 20e en 50e jaar |
mange | een werptoestel voor stenen, blijde |
mangeding | terechtzitting van een leenhof |
mangelt | zoengeld voor een zeer zware mishandeling en doodslag |
manger | verkoper van etenswaar etc. |
manghelijnghe | onderlinge koop en verkoop van goederen |
mangheltuchte | handel, |
manheve | het gewicht aan koopwaar die een man kan heffen |
manhuus | oudemannenhuis |
manhuys | leenhof |
maninge | de vraag om een vonnis door de schout, oproeping om voor het gerecht te verschijnen, invordering van een (geld)schuld |
manleen | een erfelijk leen in de mannelijke lijn |
manlijcheit | de mannelijke geslachtsorganen, mannelijk karakter |
manmate | oppervlaktemaat, oppervlakte die een man maaide in een dag |
mannbar | meerderjarig |
mannen | uithuwelijken |
manne-staeghe | manshoogte |
mannewaerhede | woord van eer |
manoordeel | door een leenman gewezen vonnis |
mans | vochtig, nat |
manslachtich | moorddadig |
manslachtigheyt | moordneigingen |
mansman | achterleenman |
mansoor | mannelijke nakomelingen |
mansstoel | stoel met leuning |
manssurcoot | mantel |
mansuarius | boer, keuterboer |
mansus | grote hoeve |
mantelinge | beplanting |
mantelkind | bij wettiging door een huwelijk nam de moeder het kind onder de linker mantelslip en daarna was de (schand) vlek van onechtheid verdwenen. |
mantrouwe | erewoord, op mijn eer als man |
manu propria | eigenhandig, bv ondertekend |
manwijf | getrouwde vrouw |
maraan | spanjaard, spaanse jood? |
maras | moeras |
marbelsteen | marmer |
marc | gewicht voor goud en zilver te wegen |
marcas | betaalmiddel, mark |
marcboom | grensboom of grenspaal, grensmarkering |
marchand colporteur | straatkoopman |
marckgeldt | overdrachttaks |
marckvoocht | provoost |
marctmoeder | vrouw belast met het schoonhouden van de marktplaats |
marctridder | zwendelaar, oplichter |
marcttaïnge | samenscholing van gewapend volk op de markt |
marctvager | straatveger |
mare | poel, moeras, buitendijkse geul |
maréchal.ferrant | hoefsmid |
marellen | spel met 12 of 9 stenen of platte schijven |
mariage de conscience | huwelijk gesloten na samenleving |
mariage de convenance | huwelijk uit berekening |
mariage in extremis | huwelijk op het sterfbed |
mariage trouver la nappe | een vrouw huwen die reeds haar eigen meubels en inboedel heeft |
marinarius | matroos |
maris | van de man, echtgenoot |
marita | bruid, echtgenote, getrouwde vrouw |
maritata, maritatus | getrouwd |
mariti | echtpaar |
maritus | bruidegom, echtgenoot, getrouwde man |
maritus et tutor legitimus | wettig man en voogd |
markebanken | gerecht voor geschillen over de marktrechten etc. |
markeboec | boek waarin de marktrechten zijn opgeschreven |
marken | brandmerken |
marleput | mergelgroeve |
marpahis | stalmeester |
marquer au fer rouge | brandmerken |
marraine | meter, doopmoeder |
marscalcus | maarschalk |
marschenares | huurling |
marsuparius | tassenmaker |
marteel, martse | ijzeren hamer, strijdhamer, moker |
marterwoche | laatste week voor Pasen |
martii | van maart |
martius | maart |
mas | van het mannelijk geslacht, echtgenoot |
masculini generis | van het mannelijk geslacht |
masel | slachthuis, vleeshal |
masier | armoedig huisje |
masiere | stenen of lemen omheining om tuin, kerkhof, maar ook een kast in de muur |
massarius | pachter |
masseur | zuster |
mastledere | zeer lange ladder |
mastschaep | mest schapen, schapen speciaal voor het vet gefokt |
maten | inhoudsmaat voor graan = ca 43 ltr. |
Mater | moeder |
mater meretrix | ongehuwde moeder |
materialista | handelaar |
materna | meter |
maternitas | moederschap |
maternus | van moeders zijde |
matertera magna | oud- of groottante van moederszijde |
matertera major | achter-oudtante of achter groottante van moederszijde |
matertera | tante van moederszijde |
materterna, matrina | peet (-tante) v. |
materus (bvn) | van moederszijde |
matewonde | afmeting van een wond, afmeting bepaalde de hoogte van de boete voor de dader |
matiarius | worstmaker |
matinus | maart |
matricularius | koster |
matrikel | register, kerkregister |
matrima | minderjarige dochter, waarvan de moeder nog leeft |
matrimoni vinculo copulati sunt | zijn verbonden door de band des huwelijks |
matrimonialis | echtelijk, wettig |
matrimonialiter copulati sunt | zijn in de echt verbonden |
matrimonialiter iuncti sunt | zijn in de echt verbonden |
matrimonio coniuncti | in de echt verbonden |
matrimonio coniungere | in de echt verbinden |
matrimonio coniunxi | ik heb in de echt verbonden |
matrimonio juncti sunt | zijn in het huwelijk verbonden |
matrimonium | huwelijk |
matrimonium clandestinum | geheim huwelijk |
matrimonium claudicans | wettelijk onvolkomen huwelijk |
matrimonium coniuncti | zijn in het huwelijk verbonden |
matrimonium conscientiae | geheim huwelijk |
matrimonium contrahunt | sluiten een huwelijk |
matrimonium contraxerunt | hebben een huwelijk gesloten |
matrimonium inierunt | zijn een huwelijk aangegaan |
matrimonium morganaticum | niet volgens zijn stand gehuwd, huwelijk met de linkerhand, morganatisch huwelijk |
matrimonium occultum | geheim huwelijk |
matrimonium putativum | (zogenaamd=) ongeldig huwelijk |
matrimonium virgineum | jozefshuwelijk, kuis huwelijk |
matrimoniun juncti sunt | zijn in het huwelijk verbonden |
matrimus | minderjarige zoon, waarvan de moeder nog leeft |
matrina | meter, peetmoeder, stiefmoeder |
matris soror | moederszuster |
matris | van de moeder |
matromonio ex primo | uit het eerste huwelijk |
matrona | voorname gehuwde vrouw, vrouw van stand, vrouw op gezette leeftijd |
matruela | dochter van de zuster van de moeder |
matruelis | neef, nicht, zoon of dochter van tante |
matse | knots, strijdhamer |
matselaere | metselaars |
matsen | metselen |
matte | beddenzak, matras, strozak |
mattenmacher | matrassenmaker |
matulinam, matutinam | in de morgen |
mature | (vroeg)tijdig |
matutinus | in de morgen, vroeg in de morgen |
mayen | maaien |
mayen | maaien |
mc | afk. on compte, mijn rekening |
Md. | afk. huw. akte, moeder van de bruid |
md | afk. marchand, koopman, handelaar, verkoper, winkelier |
Me. | afk. van Mâitre, rechtsgeleerde b.v. advocaat, notaris |
me | afk. maitre, meester (in de rechten) |
me | afk. mère, moeder, moederdier, r.k zuster, moeder-overste |
me, me | afk. maître, meester in de rechten, advokaat, heer, vrouw, meester(es), gebieder, baas, onderwijzer(es), leermeester, schoolmeester, voorganger |
mea licentia | met mijn toestemming |
mede | wei- of hooiland |
medeborge | is met iemand samen borg voor iets |
médecin, medicus | arts, dokter |
mededeler | compagnon, deelhebber, vennoot |
medegave | bruidsschat |
medeheemrader | medebestuurder van de dorpsgemeente, gemeenteraadslid |
medehelpen medehoir | mede-erfgenamen |
medehoir (s) | mede erfgenaam |
medeliggen | bijslaap, gemeenschap hebben |
medelijftocht | lijftocht van een weduwe bij het scheiden van de boedel |
medelopen | zich verbinden (borg geven) om aan een kind bij het trouwen een bepaalde som (goederen) mee te geven |
medemoeder | doopmoeder |
medemolen | meekrapmolen |
medepant | onderpand |
medereder | verfbereider uit meekrap |
medevader | doopvader |
medicus | de middelste vinger |
medietas | helft |
meelassijs | accijns op meel, belasting op meel |
meelder | molenaar |
meen | gemeenschappelijk |
meenboedel | onverdeelde boedel, gemeenschap van goederen |
meenheit | burgerij |
meenre | voerman |
meenreweide | gemeenschappelijke weide |
meente | gemeente, burgerij, marktplaats |
meentemae | gemeenschappelijk hooiland |
meenten | gemeentewerken, algemene onderhoudswerken |
meentevolc | het mindere volk |
meentocht | vergadering van gerechtigden, ingelanden |
meenwerc | werkzaamheden van algemeen belang waartoe burgers werden opgeroepen bv, wachtlopen, |
meesteklercke | hoofdklerk |
meester | persoon die in zijn beroep de meesterproef heeft afgelegd en als zelfstandige mag werken en leerlingen opleiden |
meesteren | genees-of heelkunde behandelen, cureren |
meestergelt | verschuldigd loon aan de meester van een ambacht |
meesterman | baas, persoon onder de meesterman in rangorde |
meesterproef | afsluitende proef van bekwaamheid van een gezel om na slagen zich meester te mogen noemen |
meet | weiland, hooiland ook een landmaat |
meetland | wei- of hooiland |
mei parochiani | mijn parochianen |
meinake | medeplichtig aan moord of doodslag |
meisen | minderjarig meisje |
meisniede | de gezamenlijke huisgenoten, het gehele gezin, de familie inclusief het personeel |
melber | meelhandelaar |
melcspice | vat voor melk |
meldebert | boodschappenleitje |
melisoen | buikloop |
melkmengel | inhoudsmaat 1 melkmengel = 2 mengel ca 1.8 ltr |
melle | molen |
mellen | trouwen |
mellicida | bijenhouder, imker |
melnare | molenaar |
membranarius | perkamentmaker |
memorie | zielenmis |
mendeltag | witte donderdag voor Pasen |
mendica | bedelares |
mendicans, mendicus | bedelaar, bedelen |
menestreel, ministreel | muziekmaker, |
mengel | inhoudsmaat, 1 mengel = 2 pint, =1,5 stoop |
menger | handelaar |
menisoen, melesoen | buikloop |
menist | doopsgezinde |
menkeler | koopman |
mennegat | weg over andermans land, ook gat in de weg |
menneroede | rijzweep |
menneweg | weg waarover de wagens reden om de oogst binnen te berengen |
mensa pauperum | armen tafel |
mensator | meubelmaker, paneelmaker |
mense | in de maand |
mensel | metalen ring om stokeinde, om splijten te voorkomen |
mensis | maand |
mensium | maanden |
menstruus | een maand oud, maandelijks |
mensurnale | dertigste |
mentie | mededeling, vermelding |
menu | afk. menuisie, timmerman voor fijn timmerwerk, meubelmaker, schrijnwerker |
meo consensu (de) | met mijn toestemming |
meraude | smaragd |
mercator | koopman |
mercator cerae | was-handelaar |
mercator ferri | ijzer-handelaar |
mercator granorum | graanhandelaar |
mercenarius | dagloner |
merckel | fronton, driehoek vormige versiering aan bovenzijde gebouw |
mercurii dies | woensdag |
merdaelge | mestvaal, ook verachtelijk volk |
mère célibataire | ongehuwde moeder |
mere | modderige plaats, schandpaal |
merer | ambtenaar belast met het afpalen (= grens aangeven) van de eigendomsgrenzen |
meretrix | prostituée, deerntje, snol |
mergen of morgen | landmaat, betekend letterlijk de hoeveelheid grond die voor de middag geploegd kan worden (ca 1 ha) |
mergendus | de dopeling |
mergentaal | aantal morgens of mergens |
mergschonk | ruggengraat |
meridie | op het middaguur |
meridies | middag |
merke | grenssteen, grenspaal |
mersch | moerasland, vochtig land omgeven door waterlopen |
merseman | rondtrekkend koopman met merse ( = koopwaar) ook marskramer, verkoper van kleine waren. |
merzler | marskramer |
mesekiste | schanskorf |
mesel | meestal doelend op melaatsheid, slecht aan toe zijn |
mesgroeve, messene | mest- en/of beerput |
meshegtjen | het heft van een mes |
mesmaker | messenmaker |
mesrode | kettinghond, hond op het erf als bewaker |
messade, messien | mest, uitwerpselen |
messagier | veldwachter |
messe | afk. messire, edele heer, |
messers | afk. messieurs, mijne heren |
messelgier | stadsbode |
messidor | juni |
mestgat | weg over andermans land om de mest over te vervoeren |
met onse handen | eigenhandig |
met proffijt | met voordeel |
met wille ende consent | met goedkeuring van |
met(er woon | metterwoon, van hier uit (vertrokken) |
metalen | heraldiekteken, goud en zilver weergegeven door geel en wit |
metator | proever |
mete | oppervlakte- en landmaat, is het zelfde als gemet |
metekrynck | verbonden, huwelijk (s verbintenis), verwantschap |
metse, maetsem mets | metselaar |
metsen | metselen |
mette | doopmoeder, meter |
mettebote | pantoffels, warme schoenen voor de vroegmis |
metten eersten | bij de eerste gelegenheid die zich voordoet, zo spoedig mogelijk |
mettene | vroegmis of nachtmis, vaak om 3 uur (s nachts |
meu, meui, meuje | tante, nicht en stiefmoeder |
meuke | inhoudsmaat voor graan, 1 meuke = 1/4 zak |
meurte | lengtemaat, 1 meurte = ??? |
meus, mea | mijn |
meuse inferieur | het gebied ten oosten van de maas |
meuse | maas |
meyeavont | de dag vóór 1 mei |
meyer | hoofd van het personeel op een boerderij, in oorsprong de hoofdknecht die de boerderij zelfstandig runt en bestuurt, ook rentmeester |
mezekouwen | openingen boven toegangen in de gevels waar doorheen men kokende olie, stenen en ander vuil kon gooien op aanvallers |
Mg | afk. huw. Akte, moeder van de bruidegom |
mgr. | afk. Magistor, meerdere, academisch geschoold, meester |
mrs | afk. messieurs, mijne heren |
middelbaere | bedoeld wordt meestal, van diverse afmetingen |
middelderlands | de (Nederlandse) taal van 1150-1550 |
middelen | geldmiddelen |
midvasten | de 4e en soms de 3e donderdag voor Pasen |
midwinter | 25 december |
midzoemer | midzomer |
midzomer | 24 juni |
mieden | meeden |
miestekoe | gemeste koe |
miesten | mesten |
miesterij | heelkunde |
mietling | dagloner |
migr | afk. migratie, verhuizing, verplaatsing? |
mijn water makende | urineren (de) |
miles dimissus | gepasporteerd soldaat |
miles gregarius | gewoon soldaat |
miles hollandicus | Hollandse soldaat |
miles in servitio Hollandorum | soldaat in dienst van de Hollanders |
miles, -itis | soldaat |
milies | duizendmaal |
militus | soldatenkind |
millesimus | 1000e |
min van waerdije | van weinig waarde |
minderzahl | een getal van een jaartal met de weglating van de honderdtal nullen |
mineur, mineure | minderjarig (e), |
mingel, mengel | inhoudsmaat, 1 mengel = 2 pint, =1,5 stoop |
minister Verbi divini | dienaar des Goddelijk woord, predikant |
minnehuis | oude-liedenhuis |
minorennis | minderjarig |
minorese | minderjarige |
minutor | aderlater, heelmeester |
minuut | goedgekeurd en vastgesteld consept |
mirakelspel | toneelspel waarin een wonder wordt uitgebeeld dat aan god of een heilige wordt toebedeeld |
miraude. meraude | smaragd |
mirkelick | merkelijk, aanzienlijk |
misdanken | weigeren |
mise | een vrouw huwen die reeds haar eigen meubels, inboedel heeft |
misen | kosten |
misere | jammerlijk |
miserere mei | 15e zondag na Drievuldigheid |
misericordia domini (plena est terra) | 2e zondag na Pasen |
mishoop | mesthoop |
misogame | huwelijkshater |
misogamie | huwelijksverachting |
misogynie | vrouwenhaat |
mispelbloem | heraldiekteken, Gelderse bloem, meestal met vijf smalle bladeren |
missa angelica | de engelenmis, uitvaartmis voor kinderen |
missive | officieel ambtelijk schrijven, brief, schrijven |
misvallen | miskraam |
mite | betaalmiddel, koperen munt, gelijk aan 1/3 penning |
mitigeren, mitigatie | verzachten, verlichten, matigen |
mittfasten | de 4e en soms de 3e donderdag voor Pasen |
mittsommer | 24 juni |
mittwinter | 25 december |
mixi sunt | zijn gehuwd in een vreemde parochie |
mixtus | gemengd |
ml-ft | afk. maréchal-ferrant, hoefsmid |
MM | afk. Monsieur, mijnheer, meneer, (de) heer |
Mme | afk. Madame, mevrouw, dame |
Mmes | afk. Madames, dames |
mmes | afk. Mesdames, dames |
modde | moderpoel |
moderamen | bestuur van een kerkelijke vergadering |
modice de suis vivens | bescheiden van zijn eigen geld levend |
modiste | hoedemaakster |
modo | onlangs |
moederader | naam voor slagader bij vrouwen |
moederateurs | zij die de overeenkomst hebben geregeld |
moeghen | mogen |
moeie | tante |
moer | moeras, drassig land |
moerachtig terrein | drassig terrein |
moermaal | gezwel, gat of openwond aan een been |
moerman | turfboer |
moermeester | belast met het toezicht op het vervenen van het moeras. |
moersmokkel | dievegge |
moeskopper | plunderaar, zwervend soldaat |
Moeye, moeij | moei, tante, nicht en stiefmoeder |
Moeyekint | kind van een moei, tante, nicht en stiefmoeder |
mogen | kunnen |
moijen | maaien |
mola, molendium, molina | molen, ook gezien molensteen |
molarius, molendinarius | molenaar |
molde | melkvat |
moldenhauer | troggenmaker |
molder, malder | inhoudsmaat, speciaal voor graan, 1 molder = 1/22 last, ook gezien 1/18 last en 2 mud en 1/4 mud. Ook was er een kleine Gelderse molder = ca 125 ltr. en een grootte Gelderse molder van ca 137 ltr. |
molensteller | stelde de schrobbemolen in, onderdeel van de voorspinmachine voor het weven van lakenstof |
molenvat | inhoudsmaat, speciaal voor graan, 1 molenvat = 2 halster, 4 halster = 100 kg |
molitor, molendinarius | molenaar |
molitor, mulitos, multar | molenaar |
momber | voogd over onmondigen |
momboirs, momboor | voogden, voogd |
momboor mane | 's morgens vroeg, mannenkraambed, bij sommige primitieve volkeren bestaat het gebruik dat de man enige tijd in bed blijft nadat zijn vrouw van een kind bevallen is |
monachus | monnik, kluizenaar |
monasterium | klooster |
mondigen | mondig maken, zelf mogen handelen als de leeftijd van 25 jaar nog niet was bereikt (meerderjarig) |
mondigheid | handelingsbekwaam |
monetarius | munter, muntmeester |
monialis | non, religieuze |
monitiones | huwelijksafkondiging |
monksuer | monsieur |
mons | monsieur |
monsr | afk. Monsieur, mijnheer, meneer, (de) heer |
mont | berg, heuvel |
mont | voogdij |
montcost geven | te eten geven |
moordgaten | de openingen tussen de kantelen |
moortdaet | moord met voorbedachten rade |
moosgat | voorloper van gootsteen |
moram gerens | verblijvend |
morbis | door ziekten |
morbo colico | door een darmziekte |
morbo contagioso | door een besmettelijke ziekte |
morbo febrili | door een koortsachtige ziekte |
morbo incognito | door een onbekende ziekte |
morbo languido | door een kwijnende ziekte |
morbo levi | door een lichte ziekte |
morbo pectorali | door een borstziekte |
morbo variolorum | door pokken |
morbo | door ziekte |
morbu caduco | door de vallende ziekte |
morbus | ziekte |
more christiano | op christelijke wijze |
morganatisch huwelijk | niet volgens zijn stand gehuwd, huwelijk met de linkerhand, morganatisch huwelijk geldig huwelijk tussen een man van hoge adel en een vrouw van lagere stand, welke burgerlijke uitwerking door een bijzonder, het standsverschil van de vrouw en de kinderen regelend verdrag uitgesloten is |
morgen | oppervlakte maat, groot ca 0,8-1 ha, in
elk deel van het land anders van oppervlak. de oppervlakte die men in een morgen kon ploegen, ook
is hooien vermeld? 1 morgen = 6 hondt = 600 roeden (Rijnland) 1 hondt = ca.1419 m2, 1 roede = 14 m2 |
morgengave | geschenk van een man gegeven 's morgens na de eerste huwelijksnacht aan de vrouw, vaak ook zijn geldelijke inbreng in het huwelijk |
morgengeld | bijdragen van de ambachten aan de kosten van waterschap, de kosten werden omgeslagen naar het aantal hoeve oppervlakte |
morgenster | heraldiekteken, knots met ijzeren punten |
moribundorum sacramenta | de sacramenten der stervenden |
morientium sacramenta | de sacramenten der stervenden |
moris est (ut) | zoals gebruikelijk is |
mors civilis | burgerlijk dood, verlies van burgerrechten, zijn burgerrechten verloren hebben |
mors | een lijk, de dood, het overlijden |
mort | dood |
mort. afk. mortuus | gestorven, overleden |
mortalitas sacra | in de zaligheid gestorven |
mortaliter laesus | dodelijk gewond |
morte improvisa | door een onvoorziene dood |
mortel | aangebakken aarde, gruis |
mortificeren | in de dode hand brengen |
mort-né | doodgeboren |
mortua | gestorven, overleden (vrouw) |
mortualia | rechten, kosten voor de begrafenis |
mortuus | gestorven, overleden (man) |
mosa | de Maas |
mosacensis | Maastrichts |
Mosæ Trajectum | Maastricht |
mossor, | proever |
mote | heuveltje |
mothuis | bordeel, huis van ontucht |
motte | versterkte heuvel, vaak staat er een verdedigingstoren op |
mottoen | betaalmiddel, goudenmunt omstreeks 1300 |
mouchoir | klein soort pistool |
moulin à eau | watermolenmolen |
moulin à vent | windmolen |
moulin | molen |
moulu | geradbraakt |
mourik | oppervlaktemaat, 1 mourik = 25 vierkante roeden ook gezien 1/4 hond |
mouwer | korenmaat, 1 mouwer = 2 mud,= 8 lopen, = 3 sisters rocx |
moye | moei, tante,ook nicht en stiefmoeder |
m.p. | afk. manu propria, eigenhandig en ook mia. eigenhandig bv. ondertekend |
mre | afk. mestre, mettre, zetten, leggen, plaatsen, stellen |
ms, mess | afk. messidor, maand van de oogst |
msre | afk. messire, edele heer |
mtrm. | afk. matrimonium, huwelijk |
mud | inhoudsmaat meestal bij graan, 1 mud = 4 schepel, ca 430 tot 630 ltr Plaatselijk wijken de hoeveelheden sterk af |
mud | oppervlaktemaat, 1 mud = 0,43-0,8 ha Bijna elke streek had zijn eigen oppervlakte maat per mud |
mud, mudde | inhoudsmaat: hectoliter korenmaat van 120 pond, ook gezien 1 mud = 6 sisteren, = 108 gelten. (in Vlaanderen) ook landmaat: zoveel land als met een mud graan bezaaid kan worden (40 aren) |
mudde | landmaat: zoveel land als met een mud graan bezaaid kan worden (40 aren) |
mudzaat, mutsaet | oppervlaktemaat, 1 mudzaad = 16 vatzaad = 12 lopenzaad |
muercorster | stucadoor, figuur pleisterwerkmaker |
muerplaet | balk op metselwerk |
muhme | tante, nicht, verwante |
muilstooter | kwakzalver |
muit | gevangenis |
mulcte | boete |
mulcteeren | straffen met een geldboete |
muliebris | vrouwelijk |
mulier | vrouw |
mulieris | van de vrouw |
mulitos, multor | molenaar |
multi allii, multis aliis | vele anderen, met vele anderen |
multis | met vele anderen |
multorum mulier | vrouw die verschillende echtgenoten gehad heeft |
mundeburdus, mundiburdus | voogd |
mündel | pleegkind, adoptiekind |
mündig | meerderjarig |
mundige dagen | volwassenheid |
munimenten | bewijsstukken |
munire | bekrachtigen met zegel |
munitus | voorzien van |
muntijser, muntysere | muntstempel |
muoike | fries voor tante |
murarius, murator | metselaar |
musse | muts |
mutsaert | takkenbos, stapel takkenbossen |
mutsereeders | mutsenmaker, pettenmaker |
mutsje | inhoutsmaat, 1 mutsje =1/8 mengel, = ca 0,15 ltr |
muulstoter | oplichter die met valse relikwieën het platteland afloopt en de mensen bedriegt |
muye | moei, tante, nicht en stiefmoeder |
muyrer | metselaar |