| Ö | afk. geboren en gedoopt |
| o | afk. overlijdensregister |
| o. | afk. obiit, is gestorven |
| Oa. | afk. huw. akte, oude akte |
| oath of purgation | zuiveringseed |
| ob defectum rationis et loquelae | vanwege het verlies van verstand en spraak |
| ob periculum mortis | vanwege het stervensgevaar |
| ob, | afk. obiit, is gestorven |
| obs | afk. obsèques, teraardebestelling, begrafenis |
| ob.s.p. | afk obiit sine prole, stierf zonder nageslacht |
| obdormivit | is ontslapen |
| obentürer | edelsteenhandelaar |
| obeo | sterven |
| oberichteit | overheid |
| obierunt | zijn overleden |
| obiit sine prole | stierf zonder nageslacht |
| obiit subito | plotseling overleden |
| obiit | in afkorting o, is gestorven |
| obire, obii | sterven |
| obita | dood, overleden (vrouw) |
| obitorium | dodenboek |
| obitum | sterven |
| obitus | dood, overleden (man) |
| oblatio Mariae ad temlum | het offer van Maria in de tempel, 21 november |
| obligatie, obligatiebrief | schuldbekentenis |
| obligatio, obligeren | verplichting |
| obool | betaalmiddel, z.g. halve denier |
| obool | medicinaal gewicht, 1 obool =1/576 med. pond, 2 scrupel, 10 grein, |
| obruta | begraven (vrouw) |
| obrutus | begraven (man) |
| obsequa | meid, dienstmeid |
| obseques | plechtige uitvaartdienst |
| observandis observatis | met inachtneming van de voorschriften |
| observeren | nakomen, naleven, navolgen |
| obstetricator | vroedmeester |
| obstetrix | vroedvrouw |
| obtenda prius super procla matio nobus dispensatione S.Matrimonii Sacramentum contraxerunt | na verkregen eerder dispensatie van afkondiging, is voltrokken het sacrament van het huwelijk van..... |
| obtenta dispensatione | na het verkrijgen van dispensatie |
| obtentus | verkregen |
| obtinere | vonnis verkrijgen, verwerven, bekomen |
| occisus | gedood, vermoord |
| occon | afk. occasion, (gunstige) gelegenheid kans, mogelijkheid |
| occubuit | hij rust (in het graf) |
| occupatie | bezigheid, in bezit neming, bezetting |
| octavus | achtste |
| octennis | acht jaar oud |
| octigenti | achthonderd |
| octigenties | achthonderdmaal |
| octingentesimus | 800e |
| octo | acht |
| october, -bris, -bre, 8 ber | oktober, 10e maand |
| octogenarius | tachtigjarige |
| octogesimus | 80e |
| octogies | tachtigmaal |
| octoginta | tachtig |
| octrooi | vergunning van de landsregering m.n. van de Staten van Holland |
| oculaire inspectie | met eigen ogen, onderzoek ter plaatse |
| oculi (mei semper ad deum) | 4e zondag voor Pasen |
| oder | of |
| oelebord | uilenbord |
| oen | hem |
| oenopola | wijnschenker |
| oer, oeren, oere | hun, haar |
| oercondelijc | door bewijzen gestaafd |
| oerconden | een verklaring afleggen, getuigen |
| oerdt | betaalmiddel, zilveren munt 1 oert= 3 stuiver |
| oeren mundighen jaren (tot) | (tot) hun meerderjarigheid |
| oes. | afk. omnes, allen |
| oestal | hoefstal, noodstal |
| of | indien |
| ofdeylen | kwijtschelden, ook gerechtelijk iets afnemen |
| ofentürer | edelsteenhandelaar |
| offerman | koster |
| officael | kerkelijk functionaris |
| official | beambte |
| officialis | kerkelijk rechter |
| officialis | bischoppenlijk rechter |
| officinator | muntenmaker in muntenmakerij |
| officine | werkplaats |
| offies | afk. Offices, diensten |
| OFM | afk. Ordre des freres Mineures, Orde van de Fransiscanen |
| ofropen | afroepen, afkondig, bekendmaken |
| ofte, oft | of |
| ohm | vroeger |
| oir | erfgenaam |
| oirconden | een verklaring uitgeven, vaak van een zegel voorzien als extra bewijskracht als echt |
| oirgat, | landweg, weg uitsluitend bestemd voor toegang tot het bouwland |
| oirsaecke | reden, waarom |
| okerij, okery | boomkwekerij |
| okshoofd | vat, inhoudsmaat wijn, 1 okshoofd = 1/2 vat of voeder = ca 230-240 ltr |
| oldbuter | schoenlapper |
| olearius | olieslager |
| olim | voorheen, overleden, vroeger |
| olm | vermolmd |
| om | afk. oncle maternel, oom van moeders zijde |
| ombieden | mededelen, aanzeggen, gebieden, ontbieden |
| omdoeck, ommedouc | boezemdoek, nonnen -borstsluier. |
| omel | neef |
| omenträger | lastdrager |
| omgekeerd | heraldiekteken, als teken omgekeerd wordt weergegeven |
| omgewend | heraldiekteken, als afbeelding in andere richting wordt weergegeven |
| omgeworgd | omgeslagen |
| omhalven | om wille van |
| omhout | schors, bast |
| omissus | weggelaten, vergeten |
| omklinker | stadsomroeper |
| omloop | galerij in een klooster |
| omlooper | kadastraalboek, erfregister |
| ommelant | omliggende landerijen |
| ommeslaan | naar een bepaalde maatstaf het aandeel bepalen in een belasting, omslaan |
| ommestellingen | omslaan, gelijkmatig over belastingschuldigen verdelen |
| omnes | allen |
| omnes gentes | 6e zondag na Drievuldigheid |
| Omnes Sancti | Allerheiligen, 1 november |
| omnia qaue fecisti | 19e zondag na Drievuldigheid |
| omnibus ecclesiae Romanae sacramentis | met alle sacramenten van de Roomse kerk |
| omnibus exeuntium sacramentis | met alle sacramenten der stervenden |
| omnibus extremis sacramentis | met alle laatste sacramenten |
| omnibus hoc precens scriptum visuris ..... | aan allen die dit schrift zullen zien ..... |
| omnibus sacrae romanae ecclesiae sacramentis (prae-) munitus | voorzien van alle sacramenten van de H. Roomse kerk |
| omnibus sacramentis | met alle sacramenten |
| omnibus sensibus destitutus | beroofd van zijn zinnen |
| omnibus | allen |
| omnis terra (adoret) | 2e zondag na Driekoningen |
| omnium animarum | aller zielen, 2 november |
| omnium sanctorum | aller heiligen, 1 november |
| omroden | ontginnen, omspitten van de heide |
| On. | afk. huw. akte, oude naam |
| on | zonder |
| on, onc | afk. onces, ons |
| onc | ak. oncle, oom |
| onbejaert | minderjarig |
| onbeloken | niet omheind |
| onbestaet | ongehuwd |
| onbesticht | onbebouwd |
| onbezet leen | leen waar de leenman nog niet de eed van getrouwheid heeft afgelegd |
| onder de geboden overlijden | In de periode van de huwelijks afkondiging overlijden |
| onder de geboden staan | In ondertrouw zijn, de tijd gelegen tussen de 3 huwelijks afkondigen |
| onderbasen | onderkousen |
| ondergaand | heraldiekteken, zon op schild in linkerbenedenhoek |
| ondergeszeyt | ondergetekende |
| onderleenman | iemand die land te leen kreeg van een leenman, die dat van een leenheer in bezit (ter leen, niet in eigendom) had gekregen |
| ondermeester | meester die de dagelijkse leiding had op de bouwplaats (nu uitvoerder) |
| onderschreven | ondergetekende |
| ondertrout | aangifte bij de burgerlijke stand van het voornemen om te trouwen, bevestiging ten overstaan van de parochiepriester van voorgenomen huwelijk (België) |
| ondiep | zeer diep, peilloze diepte |
| onergeschreven | ondergetekende |
| ongecalangeert | zonder door iemand aangeklaagd te kunnen worden, onaangevochten, onbestreden |
| ongecanceleert | zonder uitschrappingen, uitkrassen of insnijdingen, een akte niet door insnijdingen enz. ongeldig gemaakt |
| ongelden | lasten, belasting |
| ongelder | ontvanger van het ongelt |
| ongelt assisia, | belasting vooral op levensmiddelen, verterings - en gebruiksbelasting, onkosten te betalen bij openbare verkopingen |
| ongeveerlick | ongeveer |
| ongeweer, ongeweerte | onweer |
| onghewedde | nog niet aanhangig zijnde, buiten de wet |
| ongoed | slecht |
| onkerstenlic | onchristelijk |
| onklaar | heraldiekteken, anker op schild met touw om de stang gewonden |
| onledigheid | drukte, druk bezig zijn |
| onlichamelijk leen | leen zonder leenman, bestond uitsluitend uit rechten op cijns, renten en andere rechten |
| onmondige, onmondig | minderjarige |
| onmondigheid | onbevoegd tot het verrichten van rechtshandelingen, b.v. gehuwde vrouwen, onder curatele gestelde, ongehuwde kinderen onder de 25 jaar |
| onraet | accijns |
| onreynnicheit | vuil, (huis)vuil |
| onseker(e) | onzeker (e) |
| onsen | onze |
| onslakinge | ontslag van gerechtsvervolging |
| ontblooten | in gebruik nemen van bv land, in cultuur brengen |
| ontcrachten | met geweld ontsnappen, ontvluchten |
| ontdreven | verloren gegaan |
| onterven | iemand van zijn erfdeel beroven |
| ontfaen | ontvangen |
| onthelen | bederven |
| ontheten, onthiet | bevelen |
| onthoveden, onthoefden | onthoofden |
| ontjaghen | wegjagen |
| ontlorst | ontstolen |
| ontmensen | sterven |
| ontpoerteren | ontnemen van zijn poorterschap, ontnemen van zijn burgerrechten |
| ontramponeert | beschadigen |
| ontruymt | verlaat |
| ontslapen | overleden |
| ontwijsen, ontwisen | bij vonnis ontnemen |
| onus | last |
| onverjaert | minderjarig |
| onverlaet | restanten |
| onwedderroeplicken | niet te herroepen |
| ooftboomgaert | fruitboomgaard |
| oorbaar | nut, voordeel |
| oorboorhout, oirboirhout | goed timmerhout |
| oorconde | getuige |
| oord | inhoudsmaat voor natte waren, 1 oord = 2 kan, = 2 mengel = 0,6 ltr |
| oordaeghen | herdagen |
| oorkonde | in plechtige vorm opgestelde akte |
| oortken | betaalmiddel, zilveren munt 1 oortken = 18 mijten Brabants |
| ooverseyde (van de ) | transport van getallen bij een optelling over meer bladzijden |
| OP | afk. Ordo Predicatorum, Ordre van de les frères prêcheurs, de Predikheren, de Dominicanen |
| op | afk. oncle paternel, oom van vaderszijde |
| op poene | op straffe van |
| op te gaderen | in te zamelen |
| opbrandinge | verbranden (van b.v. de heide begroeiing) |
| opcomsten | inkomsten, opbrengst |
| openbair | openbaar |
| openen breve | verklaring aan alle die dit lezen |
| operarius, operator | loonwerker, werkman, handwerker |
| operatio caesarea operatius | keizersnede |
| operatius scriniarius | schrijnwerker |
| opgedrukt zegel | papierstrookje met was door een warm gemaakt stempel er aan bevestigd |
| opgenoomen | in het (huwelijks)register ingeschreven |
| opgeregt | heeft opgemaakt (testament) |
| opgevaeren | opgestaan |
| opidani | burgers, inwoners |
| opidanus | poorter, burger |
| opidum | stad, plaats |
| opifex | handwerkman, arbeider |
| opificis | van de arbeider, van de handwerksman |
| opificium | beroep |
| opilio | schaapherder |
| oploopen | aanranden, aantasten |
| oplooper | aanrander, aantaster |
| oppergrootvader | overgrootvader |
| oppidanus | burger van de stad |
| oppidum | stad |
| oprel | naar de kruin van de dijk toelopende weg |
| oproepinghe | geboden |
| oproepingscedel | biljet. dagvaarding |
| oprorisschen | persoon die oproerteksten verkondigd |
| opruimer | soevereinboor, kegelvormige boor |
| opsetene | noemde men de bedrijver die zijn land op de parochie bewerkte gevestigde, inwoner |
| opsicht te hebben | toezicht te houden |
| opsteecker | steekwapen, lang mes, bajonet |
| opstellige gedaan (is) | is openlijk aangekondigd |
| opzicht | toezicht |
| opzittende | inwoner |
| or | goud |
| ora et labora | bid en werk |
| ora pro nobis | bid voor ons |
| orator | aanvrager |
| oratrix | aanvraagster |
| orba | weeskind (meisje) |
| orbatum | beroofd |
| orbatus | beroofd van |
| orbitas | kinderloosheid |
| orbus | wees, ouderloos |
| ordinaire | het gewone |
| ordinariis ecclesiae sacramentis | met de gebruikelijke sacramenten van de kerk |
| ordinariis morturientium sacramentis | met de gebruikelijke sacramenten van de stervenden |
| ordinarius | gewone |
| ordinarus | gewoon |
| ordo | orde |
| ordce | afk. ordonnance, regeling, bepaling, voorschrift, verordening |
| ordonnantie (ter) | in opdracht van, op last van |
| ordonnantie | reglement |
| ordonneren (ende willekeuren) | verordenen, een verordening of keur uitgeven |
| ordonneren | bevelen |
| ordonneren ('t) | te verordenen, te beschikken |
| ordonnieren | uitvaardigen, verordenen |
| ordre | afk. ordinaire, gewoon(lijk), normaal, gebruikelijk, in de regel |
| orfèvre | goudsmid |
| organista | organist |
| orgelhuisje | gebouw boven de poort waarin het valhek (orgel) is opgehangen |
| origo | oorsprong, afkomst |
| oriundus | komend van, afstammend van, kind van |
| orphanus, orphelin | wees, weeskind |
| ortus | geboorte, afstamming, afkomstig , ook tuin |
| OSB | afk. ordre de Saint Benoit, Orde van de Benediktijnen |
| osiedrop, osyendroppe | ruimte naast een huis tussen de lijn waar de afdruipende regen neervalt en de muur |
| ostiarius | torenwachter, poortwachter |
| Ot | afk. ondertrouw |
| otium et pax | rust in vrede |
| oud bewind | de periode die met de Franse revolutie eindigde in België (omstreeks1796) |
| oude heircomen ende hoevenaersrecht | gewoonterecht |
| oudnederlands | de (Nederlandse( taal tot 1150) |
| ouest | oost (richting) |
| ourtum, ortus | tuin |
| outichsasy | authorisatie |
| ouvrier | arbeider |
| Ov | afk. overzicht |
| Ov. | afk. huw. akte, overleden |
| ovaal schild | heraldiek, vorm van schild door gehuwde vrouwen en geestelijken gevoerd |
| overalde | voorvader |
| overcomen (ende verdragen) | overeenkomen |
| overcomen te wesen | overeengekomen te zijn |
| overcomen | overeenkomen |
| overdenckende | over na nadenken |
| overdragen | overgaan, toevallen, versterven op, devolveren |
| overgangsrecht | devolutierecht, overdracht van goederen van een familie die in de rechte lijn is uitgestorven toewijzing van goederen uit het tweede huwelijk aan kinderen uit het eerste |
| overgesondene | voorgelezen |
| overjaar | vorig jaar |
| overjaard | oud |
| overleefd | gestorven, overleden |
| overleyt | overlegd |
| overmeester, overmeister | bovenmeester, hoofd van de school |
| overmits | door middel van |
| overspeelsterse | overspelige vrouw |
| overste ouderman | hoofdbestuurder van een gilde |
| overtoom | plaats waar een schuit over land werd getrokken |
| oves | schapen |